|
- 1595-1917 Stoombierbrouwerij en IJsfabriek 'De Vijfhoek'
Reeds in 1598 komt brouwerij De Vijfhoek te
Middelburg voor in rekeningen van de Rekenkamer Zeeland. De brouwer
Verdast Cortghemet zien we ook al in 1595 in de genoemde rekeningen,
maar vanaf het boekjaar 1598/1599 verschijnt de toevoeging 'In den
Vijffhouck op den Wal' . De brouwerij grensde voor een deel aan de
Wal, maar het officiële adres was Koorkerkhof wijk A 108. "Vijfhoekige gevelsteen van einde 16de of begin 17e eeuw
met afbeelding van een omgekeerde mand en 2 moutrieken ter
weerszijden van een 5-puntige ster." Deze gevelsteen is afkomstig van
de gevel van de brouwerij De Vijfhoek.
In de 17e eeuw was de brouwerij in het bezit van de families
Cortghemet en Van de Bussche, in de 18e eeuw o.a. van Macquet en Van
de Broecke. Begin 19e eeuw kwam De Vijfhoek in handen van de
wijnhandelaar firma Waterlander & De Stoppelaar. Zij waren tevens
eigenaren van de wijnpakhuizen in de Kuiperspoort, die nu nog zijn te
bewonderen. (Bron: Zeeuws Archief)
Op 1 januari 1827 droeg de firma bierbrouwerij De
Vijfhoek over aan Pieter Jacobus Serlé. Na zijn overlijden in
1843 namen zijn zonen de zaak over onder de firmanaam Gebroeders
Serlé. Zij verkochten op 1 januari 1857 De Vijfhoek aan de firma Verhulst
& Luteijn. Omstreeks 1865 veranderde deze naam in firma Luteijn
& Co. De firma bestond toen uit Johannes Adriaan van der
Leijé, Willem Daniël Luteijn en Pieter Andries Verhulst.
Na het sluiten van brouwerij De Lelie aan de Varkensmarkt omstreeks
1866 en De Moriaan aan de Herengracht in 1871 bleef De Vijfhoek als
enige brouwerij in Middelburg over. Zij nam veel van de klanten van
de gesloten Middelburgse brouwerijen over en timmerde flink aan de
weg. In 1886 werkten er 9 werklieden en 1 jongen.
De activiteiten werden in 1906 uitgebreid met de opening van een
ijsfabriek, waar men blokken ijs kon kopen voor koeling. Uit een
advertentie in het adresboek van Middelburg van 1917 blijkt dat
Stoombierbrouwerij en IJsfabriek 'De Vijfhoek' prinsesse-, gerste- en
lager bier leverde. Tevens was er dagelijks 'versch ruw ijs
voorhanden'. Toch gingen de zaken niet zo goed meer, want in maart
1917 werd De Vijfhoek opgeheven.
Enkele voorwerpen uit de brouwerij werden geschonken aan het museum.
De roerhouten, kophaken, brandijzers en zelfs de gevelsteen,
bestaande uit een vijfpuntige ster, met daaronder twee gekruiste
roerhouten en een soort korf, zijn nu nog te vinden in het depot van
het Zeeuws Museum te Middelburg. Een groot raam met daarin een
vijfpuntige ster berust bij een antiekhandelaar in Middelburg en is
vermoedelijk afkomstig uit de brouwerij De Vijfhoek. Het gebouw van
de brouwerij werd omstreeks 1929 betrokken door wijnhandelaar
Denevers en in 1930 verbouwd tot likeurstokerij. Bij het bombardement
van Middelburg op 17 mei 1940 is het pand geheel uitgebrand.
Bijzonder detail is dat een brouwerij vaak vlakbij een kerk en/of
kerktoren werd gebouwd. Voor het brouwen gebruikte men namelijk 'het
hemelwater'. Dit betekende in Middelburg dat het hemelwater via de
lange Jan werd afgevoerd naar de brouwerij.
De brouwerij was bekend om zijn princesse-, gerste en lagerbier. De
brouwerij staakte pas in 1917 haar werkzaamheden. De
distilleerhandelsfirma Denevers nam het in gebruik. Op 17 mei 1940 is
het gebouw tijdens het bombardement door de Duitsers verwoest.
In de collectie van het Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der
Wetenschappen bevinden zich nog allerlei voorwerkpen uit De
Vijfhoek", alsdus het begeleidende tekstbord van de steen.
|